Müzik Teorisi ve Eğitimi

Önce perde isimleri ile başlayalım.
Türk Müziğine göre Perde isimleri. (DO dan 2 oktav yukarsındaki DO sesine kadar)

Kaba Çargah, Yegah, Hüseyni Aşiran, Acem Aşiran, Rast, Dügah, Buselik, Çargah, Neva, Hüseyni, Acem, Gerdaniye, Muhayyer, Tiz Buselik, Tiz Çargah

Makamları tanıyabilmek için öncelikle Türk Müziği'ndeki koma sesleri bilmeniz gerekir, bu koma sesler hakkında bir tablo:

Bu arada 1 Koma'nın diğer adı Virgül değil, Fazla dır en azından bize öyle öğretildi.

Gördüğünüz gibi Türk Müziğinde normal Batı Müziği'ndeki Tampare sisteminin dışında ap ayrı kendine has bir koma ses sistemi var, Batı Müziğine göre olan bir Tam aralığı (Örn. Do-Re aralığı) Sadece Do Diyez-Re Bemol olarak değilde daha ayrıntılı 9 ara sese bölmüşler. Zaten bu Koma sesler olmasa Türk Müziğinin bir espirisi kalmaz :)
Bu Koma sesler bazı özel durumlar dışında (Buna yazının biraz ilersinde deyineceğim) herhangi bir enstrumanla çalınırken (T.S.M. enstrumanları ve ya perdesiz diğer enstrumanlar) donanımda gösterildiği gibi çalınır.

Sıra geldi T.S.M. deki 5'li ve 4'lü lere,
Makamları oluşturan temel öğeler 5'liler ve 4'lülerdir. Bu 5'li ve 4'lülerin birleşmesi ile Makam dediğimiz Diziler ortaya çıkar.
Bu 5'li ve 4'lülere bir kaç örnek.


Çargah 4'lüsü
Aralıkları: Tanini-Tanini-Bakiye
Koma Değerleri: 9+9+4
Esas yeri Kaba Çargah ve ya Çargah perdesidir.
Buselik 4'lüsü
Aralıkları: Tanini-Bakiyye-Tanini
Koma Değerleri: 9+4+9
Kendi yeri Dügah (La) perdesidir.
Kürdi 4'lüsü
Aralıkları: Bakiye+Tanini+Tanini
Koma Değerleri: 4+9+9 dur
Kendi Yeri Dügah (La) perdesidir.

Mesela bu 4'lü de Si sesinde 5 koma bemol vardır.

Rast 4'lüsü
Aralıkları: Tanini-Büyük Mücennep (K)-Küçük Mücennep(S) dir.
Koma Değerleri: 9+8+5
Kendi yeri Sol Rast perdesidir.
Bu 4lü de de 1Koma Si Bemol bulunur.

Uşşak 4'lüsü
Aralıkları:Büyük Mücennep(K)+Küçük Mücennep(S)+Tanini dir
Koma değerleri: 8+5+9
Kendi yeri Dügah (La) perdesidir.
Bu makamda da 1Koma Si Bemol bulunmasına rağmen, icra edilirken 2-3 koma pes basılır. Türk Müziği'nde bu sesin bir adı olmadığı için yazılı olarak Si Koma bemol olarak yazılır. ( Bahesttiğim özel durumlardan birisi bu mesela)
Hicaz 4'lüsü
Aralıkları: Küçük Mücennep (S)+Artmış İkili(A) 12+Küçük Mücennep (S) dir.
Koma Değerleri: 8+12+8
Kendi yeri La Dügah Perdesidir.
İçinde 12 Komalık Artmış ikiliyi oluşturan, 4Koma Si Bemol ve 4 Koma Do Diyez bulunur.

Bütün 4 Lüler bunlar arkadaşlar, bir de 5'liler var onlarda 4'lülerin sonuna bir Tanini aralığı eklenmesinden meydana geliyor.
Önemli Not : Uşşak 4'lüsünü 5'liye çevirmek için bir Tanini aralığı eklediğimizde adı Uşşak 5'lisi değil, Hüseyni 4'lüsü olur.

Şimdi Bu 4'lü ve 5'lilerin birleşiminden oluşan 13 Basit Makam dizisine gelebiliriz.

Çargah Makamı dizisi
Kabaçargah ve ya Çargah perdesinde bir Çargah 5'lisine Rast ve ya Gerdaniye perdesinde bir çargah 4 lüsünün eklenmesinden oluşur.

Buselik Makamı dizisi
Yerinde bir Buselik 5'lisine Hüseyni perdesinde bir Kürdi 4'lüsünün ve ya Hicaz 4'lüsünün eklenmesinden meydana gelir. Fakat Hicaz pek kullanılmaz.

Kürdi Makamı dizisi
Yerinde bir Kürdi 4'lüsüne, Neva Perdesine Buselik 5 lisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.

Rast Makamı dizisi
Yerinde bir Rast 5'lisine, Neva perdesinde Rast 4'lüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir.

Uşşak Makamı dizisi
Yerinde bir Uşşak 4'lüsüne Neva Perdesinde Buselik 5'lisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.

Hüseyni Makamı dizisi
Yerinde bir Hüseyni 5'lisinde Hüseyni perdesinde Uşşak 4'lüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir.

Neva Makamı dizisi
Yerinde bir Uşşak 4'lüsüne, Neva perdesinde bir Rast 5'lisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.

Karcığar Makamı dizisi
Yerinde bir Uşşak 4'lüsüne, Neva Perdesinde bir Hicaz 5'lisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.

Basit Suzinak Makamı dizisi
Yerinde bir Rast 5'lisinde Neva perdesinde Hicaz 4'lüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir.


HİCAZ MAKAMI AİLESİ

Hicaz Makamı dizisi
Yerinde bir Hicaz 4 lüsüne Neva Perdesinde Rast 5 lisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.

Hicaz Hümayun Makamı dizisi
Yerinde bir Hicaz 4'lüsüne Neva perdesinde Buselik 5'lisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.

Hicaz Uzzal Makamı dizisi
Yerinde bir Hicaz 5 lisine Hüseyni perdesinde Uşşak 4'lüsü eklenmesinden meydana gelmiştir.

Hicaz Zirgüle (Zürgüleli Hicaz) Makamı dizisi
Yerinde bir Hicaz 5'lisinde Hüseyni Perdesinde Hicaz 4'lüsü eklenmesinden meydana gelmiştir.