Bir çok parçalarda karşılaştığımız tamamen teknik yetersizlikten kaynaklanan acilitasyon problemi aslında çok fazla profesyönellik istemeyen sadece ellerimize birtakım kalıpları ezberletmemizden iberat olan bir unsurdur.
Acilitasyona geçiş sırasında birçok sorunla yüz yüze geliriz. Bunları, karşılaşma sırasına göre sıralarsak:
1- Uygun parmak numarası tespiti
2- Parmak tereddütü
3- Bilek tereddütü
4- Kol tereddütü
5- Kas kasılmaları
6- Ses patlamaları
7- Geçiş parmaklarını yedirememe
8- Sesler arası eşitsizlik
9- İki el senkronizasyon sorunu
10- Cümleler arası kopukluk
11- Çalış zayıflığı
12- Atlamalı pozisyonda ritmsel kopukluk
........ve birçok sorun. Aslında bu sorunlar yazılmaya devam edilebilir fakat geneli birbirleri ile bağlantılı sorunlar oldukları için bu temel sorunları çözerek diğer bağlantılı sorunları da çözümlemiş oluruz.
Bu sorunların bazılarına başlangıç, bazılarına hızlanma bazılarına da hızlı çalma sırasında üstesinden gelmek gerekir.
Birçok yapılan hatalardan biri hızlanmak için kuvvet çalışması yapmak. Lakin kuvvet ile hızın birbiri ile yakından bir ilişkisi yoktur. En basit örnekle ifade edecek olursak: Bir Kamyon ile Bir Ferrariyi kıyaslayalım. Kamyon çok ağır hareket eder ve hantaldır fakat güçlüdür ve kilolarca yükü taşıyabilir. Fakat Ferrari gibi araçlar hız makinalarıdır fakat ağırlık taşıyamazlar.
Acilitasyon için gerekli en önemli faktör rahatlıktır. Rahatlıktan kasıt ellerin piyanoyu kavrayış biçimi ellerin en doğal hali daha doğrusu hiç kaslarımızı kullanmadan iki yanımıza ellerimiz saldığımız zaman el ayası ve parmakların aldığı biçimdir. Bu biçime en yakın şekilde yani doğal hale en yakın şekilde piyano tuşesine parmakların tamamı deyecek şekilde koyarsak başlangıçta en doğru teknik ile başlamış oluruz.
Parmaklarımızın lifleri kolumuzun arkasına kadar uzanır. Bu kadar uzun liflerin üzerinde onlara bağlı ve aynı zamanda geçiş yolunu açan ve/veya daraltan kaslar kasılma sırasında ve çoğu zaman bu liflerin hızlı hareketleri sırasında ağrılara sebebiyet verir. Kasılmanın getirdiği ağrı beraberinde parmakların güçsüzleşip tuşe üzerinde zayıflamasına ve de kan deveranının tam olarak yapılamamasına neden olur. Bunun sebebi: Kasılan kas lif yolunu sıkıştırır ve parmaklara bağlı liflerin hareketini zorlaştırır. Bu yüzden liflere bağlı olan kas grubuna ağırlık biner ve onlar da kasılır. Kasılan kaslar birbirlerini sıkıştırarak ağrıya sebep olur aynı şekilde aralardan geçen damarları da sıkıştırarak kan deveranına engel olur. Bu zorlama yüzünden parmaklar gücünü gösteremez ve kilitlenir.
Şunu unutmayalım kasılma aynı zamanda bir şartlı reflekstir ve de en çok size tereddüt yaşadığınız yerlerde gelir. Yukarıda belirtmiş olduğum acilitasyon problemlerini teker teker açıklayacak olursam:
1- Uygun parmak numarası tespiti:
Parmak numarası tespiti satranç a benzer her zaman sonraki hareketi düşünmeniz gerekir. Parmak numarası tespit ederken dikkat etmeniz gereken en önemli kural ergonomiklik. Yani elin doğal halini mümkün olduğunca bozmayacak şekilde parmakları sıralamaktır. Özellikle en temelde baş parmak geçiş parmağı olarak kullanılmaktadır. Bunun en büyük sebebi anatomik yapısında yatay hareketliliğinin daha geniş olmasından kaynaklanır aynı zamanda el ayasında daha geride kaldığı için avucun içerisine doğru hareket ederek diğer parmaklara temas etmeden onların ve kendisinin hareket etmesine olanak verir.
Bu parmağın geçişini yaparken özellikle orta parmak ve yüzük parmak tan sonra kullanımı ideal olanıdır. Tabi pozisyonuna göre işaret parmağından hemen sonra da kullanılabilir. Fakat işaret parmağı yerine özellikle orta parmak kullanılabiliyorsa geçiş sesinde onu tercih etmenizde fayda vardır. Çok büyük atlamalarda geniş arpejlerde. Serçe parmaktan sonra da baş parmağa geçildiği olur fakat bu geçişte parmak geçişini yedirme problemi ile karşı karşıya kalırsınız ve daha anergonomiktir.
İşaret parmağı ile başlayıp sonra baş parmak ile devam etmek çok kullanılan bir tekniktir. Fakat baş parmak ile başlayıp işaret parmağından sonra tekrar baş parmağa geçmek parmak zorlamasına neden olabilir ama pozisyona göre çok tekrarlamayacak şekilde kullanılabilir. Parmak geçişlerinde en önemli unsur mümkün olduğunca art arda aynı parmakları kullanmak yerine, sesleri diğer parmaklara da dağıtmak ki bu sayede her parmağa iki, üç ses kadar dinlenme payı bırakmadır. Bu her zaman uzun vadeli pasaj çalabilme olanağı ve de geç kasılma olanağı sağlayacaktır.
Siyah tuşlar bildiğiniz üzere beyaz tuşlardan daha uzakta oldukları için bunlarda daha çok işaret orta ve yüzük parmakları kullanmayı tercih ederiz. Serçe ve baş parmak daha kısa kaldığı için siyah tuşlara acilite sırasında ulaşma zorluğu yaşar. Fakat bazı pasajlarda özellikle arpej giden ve bazı siyah tuş başlayıp siyah tuş biten pasajlarda veya tamamı siyah tuştan oluşan pasajlarda baş ve serçe parmağı da kullanırız. Akor basımlarında özellikle siyah tuşla başlayan ve/veya geniş bir akor ise de...
Söylediğim gibi rahatlık çok önemli ama unutmayın bu rahatlığı elde ederken hız sırasındaki halinizi de düşünün. İlk başta art arda aynı parmakları kullanmak size kolay gelebilir. Baş parmak işaret parmağı tekrar baş parmak ve tekrar işaret parmağı gibi... fakat bu acilite sırasında parmaklara dinlenme payı bırakmadığı için yorulmalarına ve de kasılma refleksinin ortaya çıkmasına sebep olacaktır.
2- Parmak tereddütü:
Özellikle acilitasyonun en başında karşılaşan bir sorundur. Bunun en büyük nedeni pasajın az tekrarlanması ve de parmak numarası tespiti yapılmadan parça çalışamsına girilmesidir. Klasik bir ezber problemidir. Aynı yeni yeni ezberlenmiş bir şiiri ezberden okumaya benzer. Daha çok akla geliş hızı ile alakalıdır.
Parmaklar en küçük ve seri hareketlerin yapılabileceği bir eklemler organıdır. Her boğumu birbirine bağlı olarak hareket kontrol merkezinden yönetilir. On parmak demek toplamda Otuz boğumun aynanda kontrolü demektir. Bu kontrol sadece hareket ve yön tabanlı değil aynı zamanda baskı tabanlı da olur. Bu fonksiyonların tam anlamıyla ezberden yapılabilmesi için tamamen parmaklara basılacak tuşların ezberletilmesi gerekir. Bunun için yegane tekniklerden biri olan ve de aynı zamanda parmak güçlendirme egzersizi olan Artiküle çalışması yapılır.
Artikülasyon parmakların eklemin müsade ettiği kadar kaldırılıp daha sonra tuşun dibine mümkün olduğunca baskı uygulayarak pasajın gerektirdiği parmak numaralarını kullanmaktır. Buna yedirerek basma da diyebiliriz. Bu çalışma normalde parmağa olduğunca büyük bir efor sarfetmesini sağlar bu yüzden kesinlikle ve kesinlikle pasaj yavaş bir şekilde çalınmalıdır. Hız burada sakatlığa neden olabilir. Bu çalışma sonucunda parmaklar tuşları daha iyi ezberler ve de tereddüt ortadan kalkar.
3-Bilek tereddütü:
Özellikle staccato dediğimiz kesik kesik çalmalarda, parmak geçişlerinde kısa mesafelere uzanmalarda ve baş veya serçe parmağımızın siyah tuşlara doğru hamlelerinde sıkça bilek ekleminden faydalanırız. Bilek tereddütünün başlıca sebebi yalnış ses basma korkusudur. Standart alıştığımız el tutuş pozisyonumuzdan çıkmamızı gerektiren bir pasajda bu sorunla karş karşıyayızdır.
Bilek parmağa göre tuşe üzerinde daha geniş bir hareket yönüne sahiptir ve parmakları tuşe üzerinden koparma gibi bir özelliğe sahiptir. Bu yüzden tuş üzerinde hassasiyeti ve hakimiyeti daha zordur. Kısacası parmak kaldırarak basılan bir sese göre bilek kaldırılarak basılan ses daha ustalık ister.
Bileğin parmaklara bir çok avantajı dokunur bunlar parmakların gücünün yetmediği yerde bilek desteği alma, parmakların uzanamadığı notalara bilek desteği ile uzanma ve aynı pozisyonda kalmaktan kasılmalara başlayan bilek kasını bilek hareketleri ile gerdirip tekrar gevşemesini sağlama gibi...
Bilek kullanma tereddütünü atlatmak için kullanılan yegane teknik bilek staccatosu tekniğidir. Bu teknikte pasaj seslerinin herbiri kesik ve kısa olarak (zıplatarak) çalınır. Burada ellerin pozisyonu parmakların basabileceği hizanın daha yukarısındadır yani doğal pozisyonda parmakların ulaşamayacağı bir yükseklikte fakat bileğin aşağıya hamlesi sırasında uzanabileceği bir seviyede olması önemlidir. Burada parmaklar doğal pazisyonunda durur sadece basacak olan parmak birazcık aşağı doğru çıkarılır ve aşaığı doğru seri bir bilek hamlesi ile tuşa dokunup hemen bileğin eski yerine dönmesi sağlanır bu işlem pasajın gerektirdiği parmak numarasına göre uygulanır. Vede çok hızlı değil orta hızlarda yapılmalıdır bunun sebebi büyük kaslar küçük kaslara göre daha az seridir.
Bu teknik sayesinde bilek tereddütünüzü de yeneceksiniz.
4-Kol Tereddütü:
Parmak acilitasyonunda fazla kullanılmayan fakat atlamalı ve akor acilitasyonlarında vazgeçilmez bir tekniktir. Kol tereddütünün en büyük nedeni baskı şiddetini ayarlayamama korkusu parmak sakatlama veya canını yakma korkusudur. Kolumuz ön kol ve arka kol olarak ikiye ayrılır. Bunlardan ön kol özellikle. 2 oktav arası atlayan seslerde bileğin gücünün yetmediği ses ve akorlar baskılarında ve de yatay hareketlerde bileğin yatay hareket sınırına destek olsun diye kullanılır. Arka kol ise 2 oktavı aşan atlamalı pasajlarda ön kolun gücünün yetmediği akor baskılarında ve de dirsek ekleminden yapılan yatay hareket sonucunda ellerin tuşe hizasından aykırı bir konum almaması için kullanılır.
Tuşeden kopma durumu bileğe nazaran daha fazla karşılaşılır. Piyanonun bütün oktavlarına hakim olmamızı sağlayacak kadar geniş hareket imkanı veren kol eklemlerine hakimiyet için kullanabileceğimiz yegane teknik. Atarak tekniği dediğimiz kolların uzak bir mesafeden hedeflenen tuş üzerine yaptığı hamledir. Bu teknikte el bir ön kol boyu kadar tuşenin üzerine çıkarılır ve eller kol ağırlığı ile hızla pasajın gerektirdiği tuşa doğru hamle yapar ve tekrar kalkar. Bu alıştırma baya sinir bozucu ve birazda can yakıcıdır. Tuşlara olan mesafe çok uzak olduğundan ilk zamanlarda tuşları tutturmak baya zordur ve de parmakların uçları acır. Zamanla bunlar düzelir vede tuşe üzerinden kopmak neredeyse imkansızlaşır. Elinizi attığınız anda pasajı çalabilir konuma gelirsiniz. Geniş atlamalarda kusursuzlaşırsınız. Bu teknik bilek tekniğinden daha yavaş çalışılmalıdır.
5- Kas Kasılmaları:
Acilitasyonun sağlıksal olarak yegana problemi kas kasılmalarıdır. Bu sorun özellikle sistemsiz çalışma sebebi ile daha parmak bilek ve kolların üzeinden tereddüt atılmadan hızlı çalmaya çalışmak vede bunu yaparken hata yapmamak için kol kaslarımızı kasma ihtiyacı duymaktan kaynaklanır. Aynı zamanda şartlı reflekslerimizden biridir. Kas kasılmalarının problemlerini yukarıdaki paragraflarda anlatmıştım. Her piyanistin bir kas kasılma eşiği vardır. Sonuçta kasların kendilerini gevşetmesi ve kasılması onların kondüksiyonu ile de alakalıdır. Bunun için parmakların güçlendirilmesinden tutun tereddüt giderme egzersizleri olsun anlatacağım bütün egzersizlerin düzenli bir şekilde ara vermeden yapılmış olamsı gerekir. Bu sayede kaslar inanılmaz bir esneklik sağlar vede bu esneklik sayesinde kasılmalar gecikir. Unutmayın hız burada en büyük düşmanınız. Daima parçalarınızı yavaş bir şekilde çalışın parmaklara tekrar tekrar hareket noktalarını hatırlatın.
Hız sırasında tamamen pasajlar güdüsel olarak beyin kontrolü olmadan yapılır. Beyin kontrolü tek sesten kalıplara yönelik işleme geçer. Çünkü insan beyni kapasitesinin yettiği kadar bir hıza hakimdir ve ondan sonrasını reflekslerimiz idare eder. Aynı sobaya dokunduğumuz anda düşünce merkezimize bilgi ulaşmadan elimizi çekmemiz gibi. Bu tabi piyanoda kontrolsüzlüğe yol açacağından. Uzun süre hızlı çalımlarda laçkalaşmalara sebebiyet verir bunlar tekniklerinizdeki bozukluklar olarak ortaya çıkar. Bu yüzden dünyanın en iyi yorumcusu olsanız bile vede o pasajı defalarca çalmış olsanız bile yinede aynı pasaj üzerinde aynı sistemli çalışmayı sürdürmeniz gereklidir. Siz Araba iseniz Hız motorunuz egzersiz ve teknik çalışmalarınız da yakıtınız olur. Motor ne kadar çalışırsa teknik ve egzersizlerinizden o kadar yer ve eninde sonunda o teknik çalışmaya tekrar ihtiyaç duyarsınız.
Hızlı çalmada kasılmayı önlemenin en önemli tekniklerinden biri Hızlı-Yavaş ve Yavaş-Hızlı çalışmasıdır. Bu teknik çalışmaya örnek 16 notadan oluşan ve eşit hızda giden bir pasajın ilk dördünü orjinal hızında ikinci dördünü orjinal hızın yarısı kadar hızlı olarak üçüncü dördünü yine orjinal hızında sonuncu dördünü orjinal hızının yarısı hızında çalma daha sonra bu işlemin tam tersini tekrarlama. Tabi bunu yaparken bir metronom eşliğinde kademe kademe arttırarak yapılmalı ve de ritim aksatmadan hepsi üst üste çalınmalı. Bu sayede kollarınıza bol molalı hız çalışması yaptırırsınız. Zamanla bu pasajlar 8 hızlı 8 yavaş olarak da yapılabilir. En sonunda kademeli bir hızlanış ve kasılma sürenizinde o hızlanışa doğru orantılı bir şekilde gecikmesini sağlarsınız.
6- Ses patlamaları:
Parmakların baskı kontrolsüzlüğünden kaynaklanan bir sorundur. Pasajların dinlenilebilir kıvama gelebilmesi için bu sorunun çözülmesi şarttır.
Ses patlamaları özellikle parmak geçişlerinde, kuvvetli ve kuvvetsiz parmak ilişkilerinde, fazla yukarı kaldırdığımız ve kaldırmadığımız parmak ilişkilerinde ve de atlamalı pozisyonlarda karşılaşacağımız sorunlardandır.
Geçişlerinizi ne kadar belli etmezseniz o pasaj üzerinde o kadar usta olduğunuzu göstermiş olursunuz. Bu yüzden parmak geçişleri sırasında kullanmanız gereken bilek fonksiyonunu sert ve köşeli kullanmaktan kaçınılmalıdır. Ayrıca geçişi yapan parmak baskıyı sağlamadan önce tuşe üzerinde hazır bekletilmelidir. Bu sayede diğer parmaklarla yükseklik oranları eşitlenmiş olur, bu da size birbirlerine daha yakın bir baskı şiddetini sağlar.
Ses patlamalarına engel olacak tekniklerden yeganesi Birbirleri ile İkileme çalışmasıdır. Bu çalışmaya da örnek olarak 16 notalı eşit serilikte bir pasajı ele alalım. bunları da 4 lü olarak gruplayalım. Dörtlü gurupların ilk iki notaları pasajın orjinal hızında iki kere tekrarlanıp sonraki ikinci iki notalar orjinal hızın yarısı hızında çalınır. Daha sonra bu işlemin tam tersi yapılır. En son olarak ta 4lü grubun ikinci ve üçünü sesleri orjinal hızda tekrarlanacak şekilde çalınır. Aynı örneği biraz daha açarsak: Diyelimki pasajımız 16lık notalardan oluşuyor. Pasajın ilk çalışması: 16lık-16lık-8lik-8lik. İkinci çallışması: 8lik-8lik-16lık-16lık. Son çalışması:8lik-16lık-16lık-8lik (16lık grubu iki kere tekrarlayacak her çalışmada) olarak örneklendirebiliriz.
7- Geçiş Parmaklarını yedirememe
Bu da sık karşılaşılan bir sorundur. Daha çok yüzeysel geçme de denir. Yani bazı seslere tam net basmadan pasajın sonuna varma gibi durumlar. Bu durumun en büyük nedeni baş parmağın diğer parmaklara oranla diaaa hareketinin daha kısıtlı olmasından kaynaklanır. Birde geçiş sesinden çok geçiş yapacağımız pozisyona konsantre olmamızdan dolayı geçiş sesi yüzeysel basılır ve diğer pozisyona geçilir. Buna pozisyon atlayamama endişesi de girerse tam bir geçiş parmağı sorunu yaşarız.
Bu sorunu Yelpaze tekniği dediğimiz teknikle aşabiliriz. Bu teknikte ses, geçiş notasının bir önceki notası ile başlar geçişi yapar ve bir sonraki notaya gelip oradan parçayı ayna olarak yani tersten çalıp (ezgiyi geri sarma gibi düşünebiliriz) aynı notaya geri döneriz. Daha sonra geçiş notasından iki nota önce başlar geçişi yapar iki nota sonra geri döneriz. Bu işlem 3 nota önce ve sonra vb. gibi çoğaltılarak tekrarlanır. Bu sayede geçiş sesi hep merkezde tutulur beyin dikkatini oraya yoğunlaştırır.
8- Sesler Arası Eşitsizlik
Çok çabuk hızlanmanın getirdiği kötü sonuçlardan birisi de ses arası eşitsizliklerdir. Özellikle ele daha az yatkın pozisyonlarda hareket kabiliyeti daha zayıf olan parmakların denk gelmesinden kaynaklanan iç ritmdeki dalgalanmalara denir. Pixeli düşük bir ekranda yarı çapraz bir çizginin kötü gözükmesi gibi. Ezgide duyumun kötü olmasına sebebiyet verir.
Geçiş parmaklarının kullanımı ve bilek fonksiyonunun seriliği de bu konu içerisinde yer alır. Sonuçta hepsi pasajlarda kullanılan ortak fonksiyonlar oldukları için o fonksiyonların sağlamlığı önemlidir. Teknik olarak o fonksiyonların kusurları giderilmiş olmalıdır.
Bu teknik durumun gelişmesi ile ilgili çalışma yukarıda açıkladığım Birbirleri ile İkileme çalışmasıdır. Bu çalışma tamamen eşitik üzerine yapılan bir çalışmadır. Gerek şiddet eşitliği gerek ritim...
9- İki el senkronizasyon sorunu
Beyni ikiye bölme diye nitelendirebileceğimiz iki el ile çalma. Aslında tam olarak iki elin birbirinden bağımsız hareket ettiğini göstermez. Eller arasında ritimsel bir bağ vardır. Bunlar birbiri ardından belirli ritim reaf leri oluşturur. Aynı darbuka çalan bir adamın iki eli kullanışı gibi. Sesler birbirinden farklı olsada ritimler. Belirli bir kalıp içinde oldukları için birbirlerine destek verecek şekilde iki hel hareket eder. Nota değerleri ile örneklendirecek olursak:
Sağ elimiz 8lik olarak bir pasaj çalıyor diyelim. Sol elimizinde aynı anda Noktalı 8lik ve 16lık grubu halinde çaldığını düşünelim. Pasaja başlarken iki el aynanda başlar sonra ilk hamleyi sağ el yapar bir 16lık değer sonra sol el girer ve geriye 1 16lık değer boşluk kalır yani tekrar iki el aynanda ikinci yürüyüşe geçer. "Ankara" kelimesinin okunuşunu düşünün bu ritmi ilk olarak elinizle arka arkaya tekrarlayın daha sonra ilk hecesini iki el ile ikinci hecesinini sağ el üçüncü hecesini sol el ile girip tekrarlayın sonuçta oluşacak ritim kalıbı 8lik-16lık-16lık tır. Bu şekilde ellere dağılır.
Bir birinden bağımsız gibi gözüken ritim kalıpları aslında birbirleri ile bağlıdır demiştim.
İki el zıtlıklarının daha zor olduğu bir örneği inceleyelim:
Sağ elimiz 16lık Sol elimiz Üçleme yapıyor diyelim. Birçok piyanistin zorlandığı bir senkronizasyon tipidir. Bunu ilişkilendirecek olursak. ilk olarak bu kalıpların tartım biçimlerine bakalım. 16lık lar dörtü tartımlar biçiminde 2şerli zamanlarda yer alırlar 3leme de adı üzerinde üçlü tartımlar olarak yer alırlar. Yani 1 dörtlük = 4 onaltılık, 1 dörtlük = 1 üçleme gurubu. Bu da bize her dörtlükte bir, notaların kesiştiğini yani aynı anda basıldığını gösterir. Şimdi diğer seslerinin dağılımını inceleyelim. 4 lü grup olan 16lıklarla 3 lü grup olan üçlemeyi çarparsak 4x3=12 yi elde ederiz. 12 adet notayi dizersek bu notaların 4 ünde bir 3leme ögesi 3 ünde bir 16lık ögesi gelir. 12 adet notanın her birini 16lık farzedersek o zaman otomatikman şöle bir ritm kalıbı elde etmiş oluruz: 8lik-16lık-8lik-8lik-16lık-8lik gibi. Her dörtlükte iki el aynanda basar demiştik. Bu yüzden ilk nota değeri aynanda basılır. ikinci nota sağ el, üçüncü sol el, dördüncü sağ el, beşinci sol ve altıncı sağ elle basılır ve tekrarlanır. Bunu teknik konuyu daha iyi anayabileceğiniz bir dile çevirelim:
"Ağrı-Antep-Hatay" kelimelerini söyleyerek ritm kalıplarını bulalım. Sonra elimizle taklit edelim. Daha sonra ilk hecesini iki el ile ikinci hecesini sağ, üçüncüyü sol, dördüncü sağ, beş sol ve altıncı heceyi de sağ el ile vurarak kelimeleri tekrarlayalım. Eğer bu üç şehri birkerede 1 dörtlük içerisine dengeli bir şekilde sığdırararak ellerimizle vurursak bu zor ritmi yapmış oluruz. Geri kalanı bu ritimleri piyano tuşları üzerine dağıtmaya kalıyor.
Bu anlattığım senkronizasyon tipleri birer çalışma örneğidir aynı zamanda. Bu çalışmalar sayesinde iki elinizi, halk dili ile beyni ikiye bölmeyi düzgün bir şekilde sağlamlaştırmış olursunuz. Senkronizasyonunuz net olur.
10- Cümleler Arası Kopukluk:
Piyanistin kalitesine bir perde çeken teknin sorunlardan biridir. Başlık cümle olsa bile bu cümleler motifler de olabilir. Ezgiler arası geçiş televizyon dizilerinde bölümler arasındaki geçişlere benzer. Ne kadar uyumluysa o kadar başarılıdır. Burada uyum derken eşitlikle karıştırılmasın bazı cümleler kuvvetli bazı cümleler hafif çalınabilir. Fakat bir bütünlük içerisinde ve genel kompozisyonu bozmayacak bir biçimde yapılır. Bu sayede uzun soluklu eserleri çalarken ne siz nede dinleyici sıkılır. Bazen bir eserde bir coşkuyu ifade etmek birden fazla cümlenin art arda hareketi ile olur. Bu geçişlerde kopukluk olursa dinleyicinin duyacağı coşkuda ciddi bir düşüş ve acabalık uyandırır. Bu da zayıf yorumculuğa iter sizi.
Bu tekniği geliştirmek için çok basit yöntem olan nefes tutma yöntemini deneyebilirsiniz iki cümle arası nefesinizi tutun genelde nefes tutma işlemleri tek unsura konsantrasyon sırasında olur ikinci unsur için nefes verip alır ve tekrar tutma ihtiyacı duyarsınız. Fakat cümle arasnıda nefes alıp ikinci cümleye nefes tutarak girerseniz o zaman beyninizi sanki aynı unsurun içindeymişsiniz gibi kandırırsınız. Beyninizde parmaklarınızı bu şekilde yönlendirir.
İkinci çalışma yöntemi ise Gruplandırma çalışması. Örneğin pasajın tartımlar 4 sesten oluşuyor. 4 sesi çalıp diğer tartımın birinci sesinde 4lük değerinde bekleme. Arkasından beklediğiniz sesten başlayıp ondan sonraki gelecek olan tartımın ilk sesinde 4lük değerinde bekleme. Bu çalışma sayesinde her defasında her cümlenizin ve motifinizin ilk sesi ile çalışmanıza duraklama vereceksiniz. Yani ilk cümleniz ile ikinci cümlenizin ilk notası bağlanacak. Bu motifler birbirine bağlı ve kopukluk olmadan çalınabilecek.
11- Çalış zayıflığı
Pasajlar ne kadar kusursuz giderse gitsin belirli uzunluklardaki pasajlarda kasılma problemi yaşamamak için ellerinizi son derece hafif bırakırsınız bu da tamamen piyano tuşlarını parmak gücü ile kontrol etmeye yöneltir. Parmaklarınız eğer yeterince güçlü değilse pasajlarınızda forte yani yüksek ses ile çalma olanaksızlaşır. Bu da bütün pasajı piano yani hafif çalarak geçirmenize neden olur. Hafif çalım gerektiren bir yerlerde kusurunuz gözükmez. Fakat dinamiği üst seviyelerde olan ve de crescendo yani giderek yükselen ses seviyesi ile seyreden pasajlarda bu karakteri belli etmek epey zorlaşır. Bu da müzikte genel bir monotonluğa sürükler sizi.
Artikülasyon çalışması yanında onun bir çeşidi olan Çiftleme çalışmasını önerebilirim. Bu çalışma bir artikülasyon tipi olup tamamen hız ve güç unsurlarını barındırı. Bu çalışmada pasajın gerektirdiği parmaklar sırası ile her sese iki kere olabildiğince seri bir şekilde basarlar. ikinci basış uzatılır. Çiftler kendi aralarında kuvvetli ve seri fakat diğer çifte geçişi biraz bekletilerek yapılır. Çünkü bu teknikte parmağı zorlayan bir tekniktir ve hızlı geçişler sakatlıklara sebebiyet verebilir.
12- Atlamalı pozisyonda ritmsel kopukluk.
Aslında bazı parçalarda bu kopukluğu yapmamak imkansızdır. Fakat yinde insan anatomisinin elverdiği en uygun şekilde ritmik dengeyi kurarsak doğruya en yakını elde etmiş oluruz. Tabi benim söylediğim eşitlik olarak atlanması imkansız olan pasajlar için geçerli. Bu aralıklar ne kadar dar olursa eşitliği sağlamak o kadar kolay olur.
Eşit bir şekilde atlama mesafemizi genişletebilmek için özellikle kol tereddütü çalışmalarımıza önem vermemiz gerklidir. Bu ritimsel atlamadaki başarınız aynı zamanda artistik puanınızı da yükseltecektir.
Pasajları çalışırken atlama kolaylığı sağlamak için pasaj çalımı sırasında atlayacağınız pasaja gelmeden ona odaklanın. Ve atlayacak olan parmağınız eğer pasaj çalımı sırasında boşta ise parmağınızsı o sesin yönüne doğru uzatın ve sırası gelince hamlenizi yapın.
Franz Lizst in bir Etüd ü olan La Campanella bu çalışma üzerine kurulu bir etüttür. Çalınabilmesi için anlattığım bütün teknik özelliklere en iyi şekilde sahip olunması gereklidir.
Bu tekniği geliştirmek için yapılacak en güzel çalışma Kör Piyanist çalışmasıdır. Yani atlayacağınız tuşun mesafesini hissetmeye çalışacaksınız vede bakmadan atlamaya çalışacaksınız. Elinize bir atkı alın ve gözünüzü bağlayın. Bu şekilde atlama çalışmasını yapın hatta parçayı böle çalışın. Bunu defalarca düzgün tekrarlarsanız bakar pozisyonda size inanılmaz bir serilik kazandıracaktır. Shine filmini izleyen bu sahneyi hatırlar.
[ Read More ]
Acilitasyona geçiş sırasında birçok sorunla yüz yüze geliriz. Bunları, karşılaşma sırasına göre sıralarsak:
1- Uygun parmak numarası tespiti
2- Parmak tereddütü
3- Bilek tereddütü
4- Kol tereddütü
5- Kas kasılmaları
6- Ses patlamaları
7- Geçiş parmaklarını yedirememe
8- Sesler arası eşitsizlik
9- İki el senkronizasyon sorunu
10- Cümleler arası kopukluk
11- Çalış zayıflığı
12- Atlamalı pozisyonda ritmsel kopukluk
........ve birçok sorun. Aslında bu sorunlar yazılmaya devam edilebilir fakat geneli birbirleri ile bağlantılı sorunlar oldukları için bu temel sorunları çözerek diğer bağlantılı sorunları da çözümlemiş oluruz.
Bu sorunların bazılarına başlangıç, bazılarına hızlanma bazılarına da hızlı çalma sırasında üstesinden gelmek gerekir.
Birçok yapılan hatalardan biri hızlanmak için kuvvet çalışması yapmak. Lakin kuvvet ile hızın birbiri ile yakından bir ilişkisi yoktur. En basit örnekle ifade edecek olursak: Bir Kamyon ile Bir Ferrariyi kıyaslayalım. Kamyon çok ağır hareket eder ve hantaldır fakat güçlüdür ve kilolarca yükü taşıyabilir. Fakat Ferrari gibi araçlar hız makinalarıdır fakat ağırlık taşıyamazlar.
Acilitasyon için gerekli en önemli faktör rahatlıktır. Rahatlıktan kasıt ellerin piyanoyu kavrayış biçimi ellerin en doğal hali daha doğrusu hiç kaslarımızı kullanmadan iki yanımıza ellerimiz saldığımız zaman el ayası ve parmakların aldığı biçimdir. Bu biçime en yakın şekilde yani doğal hale en yakın şekilde piyano tuşesine parmakların tamamı deyecek şekilde koyarsak başlangıçta en doğru teknik ile başlamış oluruz.
Parmaklarımızın lifleri kolumuzun arkasına kadar uzanır. Bu kadar uzun liflerin üzerinde onlara bağlı ve aynı zamanda geçiş yolunu açan ve/veya daraltan kaslar kasılma sırasında ve çoğu zaman bu liflerin hızlı hareketleri sırasında ağrılara sebebiyet verir. Kasılmanın getirdiği ağrı beraberinde parmakların güçsüzleşip tuşe üzerinde zayıflamasına ve de kan deveranının tam olarak yapılamamasına neden olur. Bunun sebebi: Kasılan kas lif yolunu sıkıştırır ve parmaklara bağlı liflerin hareketini zorlaştırır. Bu yüzden liflere bağlı olan kas grubuna ağırlık biner ve onlar da kasılır. Kasılan kaslar birbirlerini sıkıştırarak ağrıya sebep olur aynı şekilde aralardan geçen damarları da sıkıştırarak kan deveranına engel olur. Bu zorlama yüzünden parmaklar gücünü gösteremez ve kilitlenir.
Şunu unutmayalım kasılma aynı zamanda bir şartlı reflekstir ve de en çok size tereddüt yaşadığınız yerlerde gelir. Yukarıda belirtmiş olduğum acilitasyon problemlerini teker teker açıklayacak olursam:
1- Uygun parmak numarası tespiti:
Parmak numarası tespiti satranç a benzer her zaman sonraki hareketi düşünmeniz gerekir. Parmak numarası tespit ederken dikkat etmeniz gereken en önemli kural ergonomiklik. Yani elin doğal halini mümkün olduğunca bozmayacak şekilde parmakları sıralamaktır. Özellikle en temelde baş parmak geçiş parmağı olarak kullanılmaktadır. Bunun en büyük sebebi anatomik yapısında yatay hareketliliğinin daha geniş olmasından kaynaklanır aynı zamanda el ayasında daha geride kaldığı için avucun içerisine doğru hareket ederek diğer parmaklara temas etmeden onların ve kendisinin hareket etmesine olanak verir.
Bu parmağın geçişini yaparken özellikle orta parmak ve yüzük parmak tan sonra kullanımı ideal olanıdır. Tabi pozisyonuna göre işaret parmağından hemen sonra da kullanılabilir. Fakat işaret parmağı yerine özellikle orta parmak kullanılabiliyorsa geçiş sesinde onu tercih etmenizde fayda vardır. Çok büyük atlamalarda geniş arpejlerde. Serçe parmaktan sonra da baş parmağa geçildiği olur fakat bu geçişte parmak geçişini yedirme problemi ile karşı karşıya kalırsınız ve daha anergonomiktir.
İşaret parmağı ile başlayıp sonra baş parmak ile devam etmek çok kullanılan bir tekniktir. Fakat baş parmak ile başlayıp işaret parmağından sonra tekrar baş parmağa geçmek parmak zorlamasına neden olabilir ama pozisyona göre çok tekrarlamayacak şekilde kullanılabilir. Parmak geçişlerinde en önemli unsur mümkün olduğunca art arda aynı parmakları kullanmak yerine, sesleri diğer parmaklara da dağıtmak ki bu sayede her parmağa iki, üç ses kadar dinlenme payı bırakmadır. Bu her zaman uzun vadeli pasaj çalabilme olanağı ve de geç kasılma olanağı sağlayacaktır.
Siyah tuşlar bildiğiniz üzere beyaz tuşlardan daha uzakta oldukları için bunlarda daha çok işaret orta ve yüzük parmakları kullanmayı tercih ederiz. Serçe ve baş parmak daha kısa kaldığı için siyah tuşlara acilite sırasında ulaşma zorluğu yaşar. Fakat bazı pasajlarda özellikle arpej giden ve bazı siyah tuş başlayıp siyah tuş biten pasajlarda veya tamamı siyah tuştan oluşan pasajlarda baş ve serçe parmağı da kullanırız. Akor basımlarında özellikle siyah tuşla başlayan ve/veya geniş bir akor ise de...
Söylediğim gibi rahatlık çok önemli ama unutmayın bu rahatlığı elde ederken hız sırasındaki halinizi de düşünün. İlk başta art arda aynı parmakları kullanmak size kolay gelebilir. Baş parmak işaret parmağı tekrar baş parmak ve tekrar işaret parmağı gibi... fakat bu acilite sırasında parmaklara dinlenme payı bırakmadığı için yorulmalarına ve de kasılma refleksinin ortaya çıkmasına sebep olacaktır.
2- Parmak tereddütü:
Özellikle acilitasyonun en başında karşılaşan bir sorundur. Bunun en büyük nedeni pasajın az tekrarlanması ve de parmak numarası tespiti yapılmadan parça çalışamsına girilmesidir. Klasik bir ezber problemidir. Aynı yeni yeni ezberlenmiş bir şiiri ezberden okumaya benzer. Daha çok akla geliş hızı ile alakalıdır.
Parmaklar en küçük ve seri hareketlerin yapılabileceği bir eklemler organıdır. Her boğumu birbirine bağlı olarak hareket kontrol merkezinden yönetilir. On parmak demek toplamda Otuz boğumun aynanda kontrolü demektir. Bu kontrol sadece hareket ve yön tabanlı değil aynı zamanda baskı tabanlı da olur. Bu fonksiyonların tam anlamıyla ezberden yapılabilmesi için tamamen parmaklara basılacak tuşların ezberletilmesi gerekir. Bunun için yegane tekniklerden biri olan ve de aynı zamanda parmak güçlendirme egzersizi olan Artiküle çalışması yapılır.
Artikülasyon parmakların eklemin müsade ettiği kadar kaldırılıp daha sonra tuşun dibine mümkün olduğunca baskı uygulayarak pasajın gerektirdiği parmak numaralarını kullanmaktır. Buna yedirerek basma da diyebiliriz. Bu çalışma normalde parmağa olduğunca büyük bir efor sarfetmesini sağlar bu yüzden kesinlikle ve kesinlikle pasaj yavaş bir şekilde çalınmalıdır. Hız burada sakatlığa neden olabilir. Bu çalışma sonucunda parmaklar tuşları daha iyi ezberler ve de tereddüt ortadan kalkar.
3-Bilek tereddütü:
Özellikle staccato dediğimiz kesik kesik çalmalarda, parmak geçişlerinde kısa mesafelere uzanmalarda ve baş veya serçe parmağımızın siyah tuşlara doğru hamlelerinde sıkça bilek ekleminden faydalanırız. Bilek tereddütünün başlıca sebebi yalnış ses basma korkusudur. Standart alıştığımız el tutuş pozisyonumuzdan çıkmamızı gerektiren bir pasajda bu sorunla karş karşıyayızdır.
Bilek parmağa göre tuşe üzerinde daha geniş bir hareket yönüne sahiptir ve parmakları tuşe üzerinden koparma gibi bir özelliğe sahiptir. Bu yüzden tuş üzerinde hassasiyeti ve hakimiyeti daha zordur. Kısacası parmak kaldırarak basılan bir sese göre bilek kaldırılarak basılan ses daha ustalık ister.
Bileğin parmaklara bir çok avantajı dokunur bunlar parmakların gücünün yetmediği yerde bilek desteği alma, parmakların uzanamadığı notalara bilek desteği ile uzanma ve aynı pozisyonda kalmaktan kasılmalara başlayan bilek kasını bilek hareketleri ile gerdirip tekrar gevşemesini sağlama gibi...
Bilek kullanma tereddütünü atlatmak için kullanılan yegane teknik bilek staccatosu tekniğidir. Bu teknikte pasaj seslerinin herbiri kesik ve kısa olarak (zıplatarak) çalınır. Burada ellerin pozisyonu parmakların basabileceği hizanın daha yukarısındadır yani doğal pozisyonda parmakların ulaşamayacağı bir yükseklikte fakat bileğin aşağıya hamlesi sırasında uzanabileceği bir seviyede olması önemlidir. Burada parmaklar doğal pazisyonunda durur sadece basacak olan parmak birazcık aşağı doğru çıkarılır ve aşaığı doğru seri bir bilek hamlesi ile tuşa dokunup hemen bileğin eski yerine dönmesi sağlanır bu işlem pasajın gerektirdiği parmak numarasına göre uygulanır. Vede çok hızlı değil orta hızlarda yapılmalıdır bunun sebebi büyük kaslar küçük kaslara göre daha az seridir.
Bu teknik sayesinde bilek tereddütünüzü de yeneceksiniz.
4-Kol Tereddütü:
Parmak acilitasyonunda fazla kullanılmayan fakat atlamalı ve akor acilitasyonlarında vazgeçilmez bir tekniktir. Kol tereddütünün en büyük nedeni baskı şiddetini ayarlayamama korkusu parmak sakatlama veya canını yakma korkusudur. Kolumuz ön kol ve arka kol olarak ikiye ayrılır. Bunlardan ön kol özellikle. 2 oktav arası atlayan seslerde bileğin gücünün yetmediği ses ve akorlar baskılarında ve de yatay hareketlerde bileğin yatay hareket sınırına destek olsun diye kullanılır. Arka kol ise 2 oktavı aşan atlamalı pasajlarda ön kolun gücünün yetmediği akor baskılarında ve de dirsek ekleminden yapılan yatay hareket sonucunda ellerin tuşe hizasından aykırı bir konum almaması için kullanılır.
Tuşeden kopma durumu bileğe nazaran daha fazla karşılaşılır. Piyanonun bütün oktavlarına hakim olmamızı sağlayacak kadar geniş hareket imkanı veren kol eklemlerine hakimiyet için kullanabileceğimiz yegane teknik. Atarak tekniği dediğimiz kolların uzak bir mesafeden hedeflenen tuş üzerine yaptığı hamledir. Bu teknikte el bir ön kol boyu kadar tuşenin üzerine çıkarılır ve eller kol ağırlığı ile hızla pasajın gerektirdiği tuşa doğru hamle yapar ve tekrar kalkar. Bu alıştırma baya sinir bozucu ve birazda can yakıcıdır. Tuşlara olan mesafe çok uzak olduğundan ilk zamanlarda tuşları tutturmak baya zordur ve de parmakların uçları acır. Zamanla bunlar düzelir vede tuşe üzerinden kopmak neredeyse imkansızlaşır. Elinizi attığınız anda pasajı çalabilir konuma gelirsiniz. Geniş atlamalarda kusursuzlaşırsınız. Bu teknik bilek tekniğinden daha yavaş çalışılmalıdır.
5- Kas Kasılmaları:
Acilitasyonun sağlıksal olarak yegana problemi kas kasılmalarıdır. Bu sorun özellikle sistemsiz çalışma sebebi ile daha parmak bilek ve kolların üzeinden tereddüt atılmadan hızlı çalmaya çalışmak vede bunu yaparken hata yapmamak için kol kaslarımızı kasma ihtiyacı duymaktan kaynaklanır. Aynı zamanda şartlı reflekslerimizden biridir. Kas kasılmalarının problemlerini yukarıdaki paragraflarda anlatmıştım. Her piyanistin bir kas kasılma eşiği vardır. Sonuçta kasların kendilerini gevşetmesi ve kasılması onların kondüksiyonu ile de alakalıdır. Bunun için parmakların güçlendirilmesinden tutun tereddüt giderme egzersizleri olsun anlatacağım bütün egzersizlerin düzenli bir şekilde ara vermeden yapılmış olamsı gerekir. Bu sayede kaslar inanılmaz bir esneklik sağlar vede bu esneklik sayesinde kasılmalar gecikir. Unutmayın hız burada en büyük düşmanınız. Daima parçalarınızı yavaş bir şekilde çalışın parmaklara tekrar tekrar hareket noktalarını hatırlatın.
Hız sırasında tamamen pasajlar güdüsel olarak beyin kontrolü olmadan yapılır. Beyin kontrolü tek sesten kalıplara yönelik işleme geçer. Çünkü insan beyni kapasitesinin yettiği kadar bir hıza hakimdir ve ondan sonrasını reflekslerimiz idare eder. Aynı sobaya dokunduğumuz anda düşünce merkezimize bilgi ulaşmadan elimizi çekmemiz gibi. Bu tabi piyanoda kontrolsüzlüğe yol açacağından. Uzun süre hızlı çalımlarda laçkalaşmalara sebebiyet verir bunlar tekniklerinizdeki bozukluklar olarak ortaya çıkar. Bu yüzden dünyanın en iyi yorumcusu olsanız bile vede o pasajı defalarca çalmış olsanız bile yinede aynı pasaj üzerinde aynı sistemli çalışmayı sürdürmeniz gereklidir. Siz Araba iseniz Hız motorunuz egzersiz ve teknik çalışmalarınız da yakıtınız olur. Motor ne kadar çalışırsa teknik ve egzersizlerinizden o kadar yer ve eninde sonunda o teknik çalışmaya tekrar ihtiyaç duyarsınız.
Hızlı çalmada kasılmayı önlemenin en önemli tekniklerinden biri Hızlı-Yavaş ve Yavaş-Hızlı çalışmasıdır. Bu teknik çalışmaya örnek 16 notadan oluşan ve eşit hızda giden bir pasajın ilk dördünü orjinal hızında ikinci dördünü orjinal hızın yarısı kadar hızlı olarak üçüncü dördünü yine orjinal hızında sonuncu dördünü orjinal hızının yarısı hızında çalma daha sonra bu işlemin tam tersini tekrarlama. Tabi bunu yaparken bir metronom eşliğinde kademe kademe arttırarak yapılmalı ve de ritim aksatmadan hepsi üst üste çalınmalı. Bu sayede kollarınıza bol molalı hız çalışması yaptırırsınız. Zamanla bu pasajlar 8 hızlı 8 yavaş olarak da yapılabilir. En sonunda kademeli bir hızlanış ve kasılma sürenizinde o hızlanışa doğru orantılı bir şekilde gecikmesini sağlarsınız.
6- Ses patlamaları:
Parmakların baskı kontrolsüzlüğünden kaynaklanan bir sorundur. Pasajların dinlenilebilir kıvama gelebilmesi için bu sorunun çözülmesi şarttır.
Ses patlamaları özellikle parmak geçişlerinde, kuvvetli ve kuvvetsiz parmak ilişkilerinde, fazla yukarı kaldırdığımız ve kaldırmadığımız parmak ilişkilerinde ve de atlamalı pozisyonlarda karşılaşacağımız sorunlardandır.
Geçişlerinizi ne kadar belli etmezseniz o pasaj üzerinde o kadar usta olduğunuzu göstermiş olursunuz. Bu yüzden parmak geçişleri sırasında kullanmanız gereken bilek fonksiyonunu sert ve köşeli kullanmaktan kaçınılmalıdır. Ayrıca geçişi yapan parmak baskıyı sağlamadan önce tuşe üzerinde hazır bekletilmelidir. Bu sayede diğer parmaklarla yükseklik oranları eşitlenmiş olur, bu da size birbirlerine daha yakın bir baskı şiddetini sağlar.
Ses patlamalarına engel olacak tekniklerden yeganesi Birbirleri ile İkileme çalışmasıdır. Bu çalışmaya da örnek olarak 16 notalı eşit serilikte bir pasajı ele alalım. bunları da 4 lü olarak gruplayalım. Dörtlü gurupların ilk iki notaları pasajın orjinal hızında iki kere tekrarlanıp sonraki ikinci iki notalar orjinal hızın yarısı hızında çalınır. Daha sonra bu işlemin tam tersi yapılır. En son olarak ta 4lü grubun ikinci ve üçünü sesleri orjinal hızda tekrarlanacak şekilde çalınır. Aynı örneği biraz daha açarsak: Diyelimki pasajımız 16lık notalardan oluşuyor. Pasajın ilk çalışması: 16lık-16lık-8lik-8lik. İkinci çallışması: 8lik-8lik-16lık-16lık. Son çalışması:8lik-16lık-16lık-8lik (16lık grubu iki kere tekrarlayacak her çalışmada) olarak örneklendirebiliriz.
7- Geçiş Parmaklarını yedirememe
Bu da sık karşılaşılan bir sorundur. Daha çok yüzeysel geçme de denir. Yani bazı seslere tam net basmadan pasajın sonuna varma gibi durumlar. Bu durumun en büyük nedeni baş parmağın diğer parmaklara oranla diaaa hareketinin daha kısıtlı olmasından kaynaklanır. Birde geçiş sesinden çok geçiş yapacağımız pozisyona konsantre olmamızdan dolayı geçiş sesi yüzeysel basılır ve diğer pozisyona geçilir. Buna pozisyon atlayamama endişesi de girerse tam bir geçiş parmağı sorunu yaşarız.
Bu sorunu Yelpaze tekniği dediğimiz teknikle aşabiliriz. Bu teknikte ses, geçiş notasının bir önceki notası ile başlar geçişi yapar ve bir sonraki notaya gelip oradan parçayı ayna olarak yani tersten çalıp (ezgiyi geri sarma gibi düşünebiliriz) aynı notaya geri döneriz. Daha sonra geçiş notasından iki nota önce başlar geçişi yapar iki nota sonra geri döneriz. Bu işlem 3 nota önce ve sonra vb. gibi çoğaltılarak tekrarlanır. Bu sayede geçiş sesi hep merkezde tutulur beyin dikkatini oraya yoğunlaştırır.
8- Sesler Arası Eşitsizlik
Çok çabuk hızlanmanın getirdiği kötü sonuçlardan birisi de ses arası eşitsizliklerdir. Özellikle ele daha az yatkın pozisyonlarda hareket kabiliyeti daha zayıf olan parmakların denk gelmesinden kaynaklanan iç ritmdeki dalgalanmalara denir. Pixeli düşük bir ekranda yarı çapraz bir çizginin kötü gözükmesi gibi. Ezgide duyumun kötü olmasına sebebiyet verir.
Geçiş parmaklarının kullanımı ve bilek fonksiyonunun seriliği de bu konu içerisinde yer alır. Sonuçta hepsi pasajlarda kullanılan ortak fonksiyonlar oldukları için o fonksiyonların sağlamlığı önemlidir. Teknik olarak o fonksiyonların kusurları giderilmiş olmalıdır.
Bu teknik durumun gelişmesi ile ilgili çalışma yukarıda açıkladığım Birbirleri ile İkileme çalışmasıdır. Bu çalışma tamamen eşitik üzerine yapılan bir çalışmadır. Gerek şiddet eşitliği gerek ritim...
9- İki el senkronizasyon sorunu
Beyni ikiye bölme diye nitelendirebileceğimiz iki el ile çalma. Aslında tam olarak iki elin birbirinden bağımsız hareket ettiğini göstermez. Eller arasında ritimsel bir bağ vardır. Bunlar birbiri ardından belirli ritim reaf leri oluşturur. Aynı darbuka çalan bir adamın iki eli kullanışı gibi. Sesler birbirinden farklı olsada ritimler. Belirli bir kalıp içinde oldukları için birbirlerine destek verecek şekilde iki hel hareket eder. Nota değerleri ile örneklendirecek olursak:
Sağ elimiz 8lik olarak bir pasaj çalıyor diyelim. Sol elimizinde aynı anda Noktalı 8lik ve 16lık grubu halinde çaldığını düşünelim. Pasaja başlarken iki el aynanda başlar sonra ilk hamleyi sağ el yapar bir 16lık değer sonra sol el girer ve geriye 1 16lık değer boşluk kalır yani tekrar iki el aynanda ikinci yürüyüşe geçer. "Ankara" kelimesinin okunuşunu düşünün bu ritmi ilk olarak elinizle arka arkaya tekrarlayın daha sonra ilk hecesini iki el ile ikinci hecesinini sağ el üçüncü hecesini sol el ile girip tekrarlayın sonuçta oluşacak ritim kalıbı 8lik-16lık-16lık tır. Bu şekilde ellere dağılır.
Bir birinden bağımsız gibi gözüken ritim kalıpları aslında birbirleri ile bağlıdır demiştim.
İki el zıtlıklarının daha zor olduğu bir örneği inceleyelim:
Sağ elimiz 16lık Sol elimiz Üçleme yapıyor diyelim. Birçok piyanistin zorlandığı bir senkronizasyon tipidir. Bunu ilişkilendirecek olursak. ilk olarak bu kalıpların tartım biçimlerine bakalım. 16lık lar dörtü tartımlar biçiminde 2şerli zamanlarda yer alırlar 3leme de adı üzerinde üçlü tartımlar olarak yer alırlar. Yani 1 dörtlük = 4 onaltılık, 1 dörtlük = 1 üçleme gurubu. Bu da bize her dörtlükte bir, notaların kesiştiğini yani aynı anda basıldığını gösterir. Şimdi diğer seslerinin dağılımını inceleyelim. 4 lü grup olan 16lıklarla 3 lü grup olan üçlemeyi çarparsak 4x3=12 yi elde ederiz. 12 adet notayi dizersek bu notaların 4 ünde bir 3leme ögesi 3 ünde bir 16lık ögesi gelir. 12 adet notanın her birini 16lık farzedersek o zaman otomatikman şöle bir ritm kalıbı elde etmiş oluruz: 8lik-16lık-8lik-8lik-16lık-8lik gibi. Her dörtlükte iki el aynanda basar demiştik. Bu yüzden ilk nota değeri aynanda basılır. ikinci nota sağ el, üçüncü sol el, dördüncü sağ el, beşinci sol ve altıncı sağ elle basılır ve tekrarlanır. Bunu teknik konuyu daha iyi anayabileceğiniz bir dile çevirelim:
"Ağrı-Antep-Hatay" kelimelerini söyleyerek ritm kalıplarını bulalım. Sonra elimizle taklit edelim. Daha sonra ilk hecesini iki el ile ikinci hecesini sağ, üçüncüyü sol, dördüncü sağ, beş sol ve altıncı heceyi de sağ el ile vurarak kelimeleri tekrarlayalım. Eğer bu üç şehri birkerede 1 dörtlük içerisine dengeli bir şekilde sığdırararak ellerimizle vurursak bu zor ritmi yapmış oluruz. Geri kalanı bu ritimleri piyano tuşları üzerine dağıtmaya kalıyor.
Bu anlattığım senkronizasyon tipleri birer çalışma örneğidir aynı zamanda. Bu çalışmalar sayesinde iki elinizi, halk dili ile beyni ikiye bölmeyi düzgün bir şekilde sağlamlaştırmış olursunuz. Senkronizasyonunuz net olur.
10- Cümleler Arası Kopukluk:
Piyanistin kalitesine bir perde çeken teknin sorunlardan biridir. Başlık cümle olsa bile bu cümleler motifler de olabilir. Ezgiler arası geçiş televizyon dizilerinde bölümler arasındaki geçişlere benzer. Ne kadar uyumluysa o kadar başarılıdır. Burada uyum derken eşitlikle karıştırılmasın bazı cümleler kuvvetli bazı cümleler hafif çalınabilir. Fakat bir bütünlük içerisinde ve genel kompozisyonu bozmayacak bir biçimde yapılır. Bu sayede uzun soluklu eserleri çalarken ne siz nede dinleyici sıkılır. Bazen bir eserde bir coşkuyu ifade etmek birden fazla cümlenin art arda hareketi ile olur. Bu geçişlerde kopukluk olursa dinleyicinin duyacağı coşkuda ciddi bir düşüş ve acabalık uyandırır. Bu da zayıf yorumculuğa iter sizi.
Bu tekniği geliştirmek için çok basit yöntem olan nefes tutma yöntemini deneyebilirsiniz iki cümle arası nefesinizi tutun genelde nefes tutma işlemleri tek unsura konsantrasyon sırasında olur ikinci unsur için nefes verip alır ve tekrar tutma ihtiyacı duyarsınız. Fakat cümle arasnıda nefes alıp ikinci cümleye nefes tutarak girerseniz o zaman beyninizi sanki aynı unsurun içindeymişsiniz gibi kandırırsınız. Beyninizde parmaklarınızı bu şekilde yönlendirir.
İkinci çalışma yöntemi ise Gruplandırma çalışması. Örneğin pasajın tartımlar 4 sesten oluşuyor. 4 sesi çalıp diğer tartımın birinci sesinde 4lük değerinde bekleme. Arkasından beklediğiniz sesten başlayıp ondan sonraki gelecek olan tartımın ilk sesinde 4lük değerinde bekleme. Bu çalışma sayesinde her defasında her cümlenizin ve motifinizin ilk sesi ile çalışmanıza duraklama vereceksiniz. Yani ilk cümleniz ile ikinci cümlenizin ilk notası bağlanacak. Bu motifler birbirine bağlı ve kopukluk olmadan çalınabilecek.
11- Çalış zayıflığı
Pasajlar ne kadar kusursuz giderse gitsin belirli uzunluklardaki pasajlarda kasılma problemi yaşamamak için ellerinizi son derece hafif bırakırsınız bu da tamamen piyano tuşlarını parmak gücü ile kontrol etmeye yöneltir. Parmaklarınız eğer yeterince güçlü değilse pasajlarınızda forte yani yüksek ses ile çalma olanaksızlaşır. Bu da bütün pasajı piano yani hafif çalarak geçirmenize neden olur. Hafif çalım gerektiren bir yerlerde kusurunuz gözükmez. Fakat dinamiği üst seviyelerde olan ve de crescendo yani giderek yükselen ses seviyesi ile seyreden pasajlarda bu karakteri belli etmek epey zorlaşır. Bu da müzikte genel bir monotonluğa sürükler sizi.
Artikülasyon çalışması yanında onun bir çeşidi olan Çiftleme çalışmasını önerebilirim. Bu çalışma bir artikülasyon tipi olup tamamen hız ve güç unsurlarını barındırı. Bu çalışmada pasajın gerektirdiği parmaklar sırası ile her sese iki kere olabildiğince seri bir şekilde basarlar. ikinci basış uzatılır. Çiftler kendi aralarında kuvvetli ve seri fakat diğer çifte geçişi biraz bekletilerek yapılır. Çünkü bu teknikte parmağı zorlayan bir tekniktir ve hızlı geçişler sakatlıklara sebebiyet verebilir.
12- Atlamalı pozisyonda ritmsel kopukluk.
Aslında bazı parçalarda bu kopukluğu yapmamak imkansızdır. Fakat yinde insan anatomisinin elverdiği en uygun şekilde ritmik dengeyi kurarsak doğruya en yakını elde etmiş oluruz. Tabi benim söylediğim eşitlik olarak atlanması imkansız olan pasajlar için geçerli. Bu aralıklar ne kadar dar olursa eşitliği sağlamak o kadar kolay olur.
Eşit bir şekilde atlama mesafemizi genişletebilmek için özellikle kol tereddütü çalışmalarımıza önem vermemiz gerklidir. Bu ritimsel atlamadaki başarınız aynı zamanda artistik puanınızı da yükseltecektir.
Pasajları çalışırken atlama kolaylığı sağlamak için pasaj çalımı sırasında atlayacağınız pasaja gelmeden ona odaklanın. Ve atlayacak olan parmağınız eğer pasaj çalımı sırasında boşta ise parmağınızsı o sesin yönüne doğru uzatın ve sırası gelince hamlenizi yapın.
Franz Lizst in bir Etüd ü olan La Campanella bu çalışma üzerine kurulu bir etüttür. Çalınabilmesi için anlattığım bütün teknik özelliklere en iyi şekilde sahip olunması gereklidir.
Bu tekniği geliştirmek için yapılacak en güzel çalışma Kör Piyanist çalışmasıdır. Yani atlayacağınız tuşun mesafesini hissetmeye çalışacaksınız vede bakmadan atlamaya çalışacaksınız. Elinize bir atkı alın ve gözünüzü bağlayın. Bu şekilde atlama çalışmasını yapın hatta parçayı böle çalışın. Bunu defalarca düzgün tekrarlarsanız bakar pozisyonda size inanılmaz bir serilik kazandıracaktır. Shine filmini izleyen bu sahneyi hatırlar.
Posted by Unknown
0
yorum»
Kayıtlar
