Müzik Teorisi ve Eğitimi

Eserin notalarının başlangıcında var olan (sol,fa ve do anahtarlarından sonra)diyez ve bemol işaretlerinin sıralanış kuralına beşliler çemberi denir.ve bu işaretler eserin hangi tonda olduğunu bildirir.
Do Majör ve onun ilgili minörü olan La Minörde hiçbir değiştirici işaret yoktur(yani kök akorunda yoktur).Diğer tonların tümünde diyez ve bemol işaretleri vardır.

Bemollü tonlar

Bemol işaretlerinin ilki si bemoldür. Diğer bemol işaretleri bu işaretten başlanılarak beş ses geriye sayılarak bulunur.Örneğin si-la-sol-fa-mi bulunan mi bemol işareti ikinci bemol işaretidir.bu şekilde beş ses geri sayılarak bemol sırası oluşur.

Buna göre bemol sırası: si-mi-la-re-sol-do-fa şeklinde bulunur.

Diyezli tonlar

Diyez işaretlerini ilki fa diyezdir. Diğer diyez işareti bu işaretten beş ses ileri sayılarak bulunur.
Örneğin; fa-sol-la-si-do bulunan do diyez işareti ikinci diyez işaretidir.Bu şekilde beş ses ileri sayılarak diyez sırası oluşturulur.

Buna göre diyez sırası:fa-do-sol-re-la-mi-si şeklinde bulunur.

Görüldüğü gibi diyez sırası bemol sırasının tam tersidir. Klasik batı müziğinde bir eserin başlangıcında ya diyez ya da bemol sırası vardır ama Türk müziğinde bu işaretler karma şekilde kullanılır.Zaten Türk müziğinin değiştirici işaretleri farklıdır.

BİR MAJÖR TONUN İLGİLİ MİNÖRÜNÜ BULMAK; İÇİN O SESTEN KÜÇÜK ÜÇLÜ (yani bir tam+1 yarım aralık) AŞAĞI (yani pes/kalın sese) İNİYORUZ

örnek :
SOL MAJÖRÜN İLGİLİ MİNÖRÜ Mİ MİNÖRDÜR ( sol-fa arası tam ses, fa-mi arası yarım ses. eşittir bir buçuk ses)


MİNÖR TONUN İLGİLİ MAJÖRÜ İÇİN DE TAM TERSİ GEÇERLİDİR.

Diyeceksiniz ki hangi ton hangi arızaları alır, görelim:

İlk önce işin teorik kısmıyla başlayalım.

Bemol arıza alan tonlar bemollü tonlardır.Yani Sİ-bemol(Bb) majör, La bemol (Ab) majör gibi.Bemol arıza alıp da bemollü olmayan tek ton FA Majördür(F). anlatmak istediğim her akorun yanında bemol işareti varken Fa akorunun yanında yoktur.

BEMOL SIRASI VE BEMOLLU TON BULMA

Sİ-Mİ-LA-RE-SOL-DO-FA

öncelikle bunu ezberlemeniz gerek bu bemol sırasıdır .
bunu ezberledikten sonra sira ton bulmaya geldi.

dediğimiz gibi bemol sırasıyla bulunan tonlar bemollü tonlardır(Fa majör hariç)

örnek:
Sİb MAJÖR’ün aldığı arızalar : Sİ bemol + Mİ bemol

REb MAJÖR’ün aldığı arızalar : Sİ bemol + Mİ bemol + LA bemol + RE bemol + SOL bemol

Dikkat ettiyseniz hangi bemollü tonun arızasını bulmak istiyorsak bemol sırasından saymaya başlıyoruz ve aradığımız tonun sesinden bir sonraki seste kalıyoruz. bunu aşağıdaki kalıplarda da görebilirsiniz.

1 bemol alan ton : FA(F) MAJÖR ilgili minörü RE MİNÖR
2 bemol alan ton : Sİ(Bb) BEMOL MAJÖR ilgili minörü SOL MİNÖR
3 bemol alan ton : Mİ(Eb) BEMOL MAJÖR ilgili minörü DO MİNÖR
4 bemol alan ton : LA(Ab) BEMOL MAJÖR ilgili minörü FA MİNÖR
5 bemol alan ton : RE(Db) BEMOL MAJÖR ilgili minörü Sİ BEMOL(Bb) MİNÖR
6 bemol alan ton : SOL(Gb) BEMOL MAJÖR ilgili minörü Mİ BEMOL(Eb) MİNÖR
7 bemol alan ton : DO(Cb) BEMOL MAJÖR ilgili minörü LA BEMOL(Ab) MİNÖR


DİYEZ SIRASI VE DİYEZLİ TON BULMA

FA-DO-SOL-RE-LA-Mİ-Sİ
Bu diyez sırasını da ezberlemeniz de fayda var ama ezberleyemezseniz,diyez sırası bemol sırasının tam tersidir buradan hatırlarsınız.

Diyez sırasıyla ton bulurken aklımızdan (do-re-mi-fa-sol-la-si-do) gamını çıkarmamalıyız.

Ton bulma şöyle oluyor: bir tonun aldığı diyezleri bulmak için önce doğal do majör gamında(do-re-mi-fa-sol-la-si-do) bu sesi buluyoruz ve bir önceki sesini alıp geçiyoruz diyez sırasına

Örneğin:Re majör tonunun arızalarını bulmak için doğal do majör gamında Re sesinden bir önceki nota DO’dur. bir önceki sesi bulduktan sonra diyez sırasında o sese kadar olan bütün arızaları alıyordur tonumuz. aşağıdaki kalıplarla bilgilerinizi pekiştirin lütfen.

1 diyez alan ton : SOL MAJÖR ilgili minörü Mİ MİNÖR
2 diyez alan ton : RE MAJÖR ilgili minörü Sİ MİNÖR
3 diyez alan ton : LA MAJÖR ilgili minörü FA DİYEZ(F#) MİNÖR
4 diyez alan ton : Mİ MAJÖR ilgili minörü DO DİYEZ(C#) MİNÖR
5 diyez alan ton : Sİ MAJÖR ilgili minörü SOL DİYEZ(G#) MİNÖR
6 diyez alan ton : FA# MAJÖR ilgili minörü RE DİYEZ(D#) MİNÖR
7 diyez alan ton : DO# MAJÖR ilgili minörü LA DİYEZ(A#) MİNÖR