Müzik Teorisi ve Eğitimi

Doğaçlama veya orijinal diliyle Improvizasyon, zekanın müzikle birleşip, matematik ve teorik müzik bilgisiyle işlendiği solo atma biçimidir. Teknik açıdan doğaçlama yapılacak melodi, parçanın melodisinden bir motif alınarak veya hiçbir motife benzetmeden tamamen eşlik partisindeki akorlara uygun olarak yapılabilir. Çeşitli müzik türlerindeki doğaçlamalar doğal olarak değişiklik gösterir. Standart jazz müziğindeki doğaçlamalar daha sakinken, fusiondakiler çok daha hareketli, uzak tonlara modülasyonlar içeren doğaçlamalar olabilir.
Jazz müziğinin vazgeçilmezi olan doğaçlama, türk müziğininde temel yapı taşıdır. Ritmik ögelerle zenginleştirilen türk müziği, nakarattan her çıktığında farklı bir doğaçlama ile zenginleştirilir. Bunun ismi artık doğaçlama değildir. Türk müziğindeki doğaçlamayı "uzun hava","peşrev" adları altında da görebiliriz.
Doğaçlamanın direkt olarak yapay zekayla ilgisi yoktur. Doğaçlamanın belli bir zekanın ürünü olduğunu yazının ikinci paragrafında belirtmiştim. Fakat sözü geçen zeka hiçbir şekilde bilgisayar algoritmalarının sonucu olan zeka değildir. Bu zekada "0"lar ve "1"ler değil direkt olarak organizk düşünme yetisi ön plandadır. Bilgisayarın ürettiği sonuçlara dayanan sözde düşünme sistemi olan yapay zeka ile yapılan müzikler mevcuttur. Bu şekilde müzik yapılabilir faka ortaya çıkan şeyin ne derece müzik olduğu da ayrı bir tartışma konusudur. Çünkü müziğin sözlük karşılığı "duygu ve düşüncelerin notayla aktarımı"dır. Bilgisayarın duygusu olmadığını açıklamama gerek yok sanırım.
Kişisel yorumumun olumsuz olduğu konuyla alakalı çalışmalar, müzisyenlerin bilgisayar yazılımcılarıyla çalışması sonucu hala devam etmektedir. Hatta bu konuda benimde bir çalışmam oldu. Bilgisayara kompozisyon dalında bir düşünme sistemini yüklemeye başladım. Sonuç şimdilik hüsran tabi ama bir gün başaracağım her ne kadar kendi piyano başında yaptıklarımla karşılaştırılamayacak kadar kötü besteler yapacak olsa da; bilgisayarımın beste yapmasını beklemek, bir tuşa bastıktan sonra kahve koyup gelme süresi içinde koskoca partitürlerin hazır olduğunu görmek hoş olmalı. . .
Şimdi örneğini vereceğim bilgisayar programı, doğaçlama ve yapay zeka konusuyla doğrudan ilintili. Programın ismi "Band-in-a-box". Kendi müzik formatlarını tanıyıp, teknik açıdan midi formatıyla çalışan bu program, açtığınız parçaların notasını, çalarken ki, piyanodaki yerlerini gösterebiliyor. Öğrenciler için ve o parçayı çalışmak isteyen nota bilmeyenler için ideal. Programın bir özelliğide solo yaratabilmesi. Çeşitli müzik tarzlarında ve ölçü birimlerinde çeşitli akor dizilişleriyle parça yazdırıp üzerine çeşitli ünlü şahısların sololarını yaratmasını sağlayabiliyorsunuz. Programın daha çözülecek çok yanı var belkide başka güzel özellikleri de vardır konuyla ilintili...
Jazz keman üzerine yazılmış bir metod var. Metod, şimdiye kadarki büyük jazz kemancılarını karşılaştırıp, sololarını notaya alıyor. Venuti, Graphelli, Ponty kitabın en üst sıralarda açıklanan jazz kemancı isimleri. Teknik açıdan Ponty'i, duygu ve müzikalite açısından Graphelli'yi beğeniyorum. Bu metodla nota bazında karşılaştırıp düşünme sistemlerini inceleyebiliyorum. Ve Ponty'nin insan üstü zekasına hayran kalarak operasyonla beynine chip taktırıp taktırmadığını düşünmüyorda değilim...
Türkiye'de jazz piyanistlerinden Aydın Esen (ki kendisi jazz+türkiye kelimeleri yanyana düşünüldüğünde ilk akla gelen isimdir.) tarz olarak Ponty'ye benziyor. Çok kalabalık, yoğun armonili, elektronik soundlu müzik yapıyor Esen. Doğaçlama teknikleri incelendiğinde doğaçlama ile akor yürüyüşleri arasında kurmuş olduğu bağın ancak çok gelişkin düşünce sistemiyle kurulabilineceği ortaya çıkıyor. Hiçbir yapay zekanın
yaratamayacağı, bilgisayarların sürekli error vererek mavi ekran çıkmasına neden olacak karmaşıklıkta doğaçlamalara imzasını atıyor.
Oysa Kerem Görsev, tıpkı Graphelli gibi daha sakin, standart jazz anlayışının çokda ötesine geçmeden yapıyor müziğini. Bu ayrı bir düşünüş, ayrı bir stil mutlaka iyi veya kötü değil. Ama söz konusu doğaçlama ve yapay zeka olunca konuyu buralara getirirken bahsedilmesi gereken isimler bunlar...
Müzik, duygu ve düşüncelerin nota aracılığıyla aktarılması ise; bilgisayarları, yazılımcıların yazdığı algoritmalar aracılığıyla sanatçıya dönüştürme çalışmalarının ne denli sönük kalacağıda su götürmez bir gerçek olacaktır...